ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਰੱਖਿਆ ਬਜਟ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। 2022 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਲਈ ਸਾਜ਼ੋ-ਸਾਮਾਨ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁੱਲ ਦਾ 23 ਫੀਸਦੀ ਖਰਚ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਸਟਾਕਹੋਮ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਪੀਸ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ (SIPRI) ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰੱਖਿਆ ਖਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਰਿਪੋਰਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਖਰਚਿਆਂ ਲਈ 5.25 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਅਲਾਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ 2021 ਤੋਂ 2022 ਵਿੱਚ 4.78 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਰਕਮ ਅਲਾਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। SIPRI ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ‘ਤੇ 2240 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਯਾਨੀ 183 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਰੂਸ ਅਤੇ ਯੂਕਰੇਨ ‘ਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਯੁੱਧ ਕਾਰਨ ਇਹ ਖਰਚ 2021 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 3.7 ਫੀਸਦੀ ਵਧ ਕੇ 2240 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਯੁੱਧ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਯੂਕਰੇਨ ਦਾ ਫੌਜੀ ਖਰਚ ਛੇ ਗੁਣਾ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ $44 ਬਿਲੀਅਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ।
ਚੋਟੀ ਦੇ 5 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੌਜੀ ਖਰਚ ਦੇ ਅੰਕੜੇ
ਭਾਰਤ ਇਸ ਸੂਚੀ ‘ਚ ਚੌਥੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਹੈ। ਇਸ ‘ਚ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਪੰਜਵੇਂ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ 75 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਜਦਕਿ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਰੂਸ ਹੈ, ਇਸ ਦੇਸ਼ ਨੇ 86.4 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਚੀਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਹੈ। ਚੀਨ ਨੇ 292 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਜਦਕਿ 877 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਵੈਸੇ ਜੇਕਰ ਚੀਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਹਰ ਸਾਲ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ‘ਤੇ 200 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਰਚ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਨੇ ਆਪਣੇ 2023 ਦੇ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਖਰਚ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ $225 ਬਿਲੀਅਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਨਾਲੋਂ 7.2% ਵੱਧ ਹੈ।
ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਤਾਈਵਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਚੀਨ ਸਾਗਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਵਧਦੇ ਵਿਵਾਦਾਂ ਕਾਰਨ ਚੀਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਰੱਖਿਆ ਬਜਟ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ 4 ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਰਿਪੋਰਟ ‘ਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਅਤੇ ਰੂਸ ਦੇ ਫੌਜੀ ਖਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਕਾਫੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।
2021 ਵਿੱਚ ਪੰਜਵੇਂ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਸੀ ਰੂਸ
ਰੂਸ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ 2022 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ 2021 ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੰਜਵੇਂ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਸੀ। ਜੋ ਕਿ 2 ਕਦਮ ਅੱਗੇ ਹੈ। 2021 ਵਿੱਚ, ਦੇਸ਼ ਨੇ 66 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਜੰਗ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਯੂਕਰੇਨ ਹੁਣ ਫੌਜੀ ਖਰਚ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ‘ਚ 11ਵੇਂ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਨੇ 44 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਹਨ।
24ਵੇਂ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਹੈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ
ਫੌਜੀ ਖਰਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ‘ਚ ਭਾਰਤ ਜਿੱਥੇ ਚੌਥੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਥੇ ਹੀ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ‘ਚ 24ਵਾਂ ਨੰਬਰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੱਲੋਂ ਰੱਖਿਆ ਖਰਚ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ 2022 ਵਿੱਚ 10.3 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਫੌਜੀ ਖਰਚੇ ਵਧੇ, ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੋਏ ਅਸੀਂ
SIPRI ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵਧਦੇ ਫੌਜੀ ਖਰਚਿਆਂ ਕਾਰਨ ਖ਼ਤਰੇ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਧ ਰਹੇ ਫੌਜੀ ਸਾਜ਼ੋ-ਸਾਮਾਨ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਅਤੇ ਖਰਚ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਿੰਤਤ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੇ ਫੌਜੀ ਖਰਚੇ ਵਧਾ ਰਹੇ ਹਨ।
SIPRI ਕੀ ਹੈ, ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ?
SIPRI ਭਾਵ ਸਟਾਕਹੋਮ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਪੀਸ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1966 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਯੁੱਧਾਂ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ, ਹਥਿਆਰਾਂ, ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਸਤਰੀਕਰਨ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ, ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਡੇਟਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
