ਮਣੀਪੁਰ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਸੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ ਮਨੀਪੁਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਮੁਦਾਇ ਮੈਤਾਈ ਤੇ ਕੁਕੀ ਦਰਮਿਆਨ ਹਿੰਸਕ ਝੜਪਾਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਮੈਤਾਈ ਸਮੁਦਾਇ ਦੇ ਮਰਦਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੁੱਕੀ ਸਮੁਦਾਇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਨਿਰਵਸਤਰ ਕਰ ਘੁਮਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ | ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਗੁੱਸਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਮਨੀਪੁਰ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਤੇ ਉੱਥੇ ਕੌਣ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ?
ਪਹਾੜੀ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਨਾਲ ਸਰਹੱਦ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 3.3 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ।
ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੈਤਾਈ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਲਗਭਗ 43% ਕੁਕੀ ਤੇ ਨਾਗਾ, ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਕਬੀਲੇ ਹਨ।
ਮਨੀਪੁਰ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ?
ਮਨੀਪੁਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਾਲ ਮਈ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਮੁਦਾਇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਮੈਤਾਈ ਅਤੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਕੁਕੀ ਦਰਮਿਆਨ ਹਿੰਸਕ ਝੜਪਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਇਸ ਹਿੰਸਾ ‘ਚ ਹੁਣ ਤਕ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 130 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ 400 ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਫੌਜ, ਅਰਧ ਸੈਨਿਕ ਬਲਾਂ ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਾਰਨ 60,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਘਰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋਏ ਹਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਝੜਪਾਂ ਦੌਰਾਨ ਦੋਵਾਂ ਸੁਮਦਾਇ ਨੇ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਭੰਨਤੋੜ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਈ ਥਾਣਿਆਂ ਤੋਂ ਹਥਿਆਰ ਵੀ ਲੁੱਟ ਲਏ। ਹਿੰਸਕ ਝੜਪਾਂ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਚਰਚਾਂ ਤੇ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀ ਵੀ ਭੰਨ-ਤੋੜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
ਇਹ ਹਿੰਸਕ ਝੜਪ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ?
ਮਨੀਪੁਰ ਵਿੱਚ ਉਦੋਂ ਤਣਾਅ ਵਧ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਕੁਕੀ ਸੁਮਦਾਇ ਨੇ ਮੈਤਾਈ ਸੁਮਦਾਇ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਕਬੀਲੇ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇਣ ਦੀ ਮੰਗ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਕੁਕੀਆਂ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰ ਤੇ ਸਮਾਜ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਖਰੀਦਣ ਜਾਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੂਕੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮਿਲੇਗੀ। ਪਰ ਇੱਥੇ ਅਣਗਿਣਤ ਅੰਤਰੀਵ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਕੂਕੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਤਾਈ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਮਦਾਇ ਨੂੰ ਉਖਾੜਨ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਹੈ।
ਮਿਆਂਮਾਰ ਤੋਂ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਪਰਵਾਸ ਨੇ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਵਧਦੀ ਆਬਾਦੀ ਕਾਰਨ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਹੈ।
ਕੌਣ ਕਿਸ ਨਾਲ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੈ?
ਮੈਤਾਈ, ਕੁੁਕੀ ਤੇ ਨਾਗਾ ਮਿਲਿਸ਼ੀਆ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿਵਾਦਗ੍ਰਸਤ ਘਰੇਲੂ ਮੰਗਾਂ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮਤਭੇਦਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨਾਲ ਝੜਪਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਲੜਾਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੈਤਾਈ ਤੇ ਕੁਕੀ ਸੁਮਦਾਇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ।
ਦ ਫਰੰਟੀਅਰ ਮਨੀਪੁਰ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਧੀਰੇਨ ਏ ਸਦੋਕਪਮ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਇਸ ਵਾਰ, ਟਕਰਾਅ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਸਲੀ ਹੈ, ਧਰਮ ਨਹੀਂ।”
ਕੁਕੀ ਤੇ ਮੈਤਾਈ ਕੌਣ ਹਨ?
ਮੈਤਾਈ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਮਨੀਪੁਰ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਹਿੰਦੂ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਸਨਮਹੀ ਧਰਮ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਕੀ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਈਸਾਈ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਨੀਪੁਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਮਿਆਂਮਾਰ ਤੱਕ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਮੈਤਾਈ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਇੰਫਾਲ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਕੀ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਔਰਤਾਂ ‘ਤੇ ਹਮਲੇ ਕਿਉਂ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ?
ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਬੀਬੀਸੀ ਦੀ ਗੀਤਾ ਪਾਂਡੇ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵੀਡੀਓ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੀ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਬਦਲੇ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸਥਾਨਕ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਈ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹਮਲਾ ਝੂਠੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਮੈਤਾਈ ਔਰਤ ਨਾਲ ਕੁਕੀ ਮਿਲੀਸ਼ੀਆ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਬਰ ਜ਼ਨਾਹ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਕੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ?
4 ਮਈ ਨੂੰ ਔਰਤਾਂ ‘ਤੇ ਹੋਏ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦਾ ਵੀਡੀਓ ਇਸ ਹਫਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਵਾਇਰਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਆਪਕ ਗੁੱਸਾ ਭੜਕਿਆ ਸੀ। ਹਮਲੇ ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਤਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਮਨੀਪੁਰ ਹਿੰਸਾ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪਰ ਮੌਨਸੂਨ ਸੈਸ਼ਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ “ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ” ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ “ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਬਖਸ਼ਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਵੇਗਾ… ਮਨੀਪੁਰ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨਾਲ ਜੋ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਮਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ”।
ਪਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਪੁੱਛ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਨੀਪੁਰ ਬਾਰੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਸਮਾਂ ਕਿਉਂ ਲੱਗਾ।
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਦੌਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ 40,000 ਸੈਨਿਕਾਂ, ਅਰਧ ਸੈਨਿਕ ਬਲਾਂ ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਤਕ, ਇਸਨੇ ਕਬਾਇਲੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਧੇ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕਾਲਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਹਿੰਸਾ ਲਗਾਤਾਰ ਫੈਲਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਛੱਡਣੇ ਪਏ ਹਨ।
ਮਨੀਪੁਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਦਾ ਰਾਜ?
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ, ਜੋ ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਮਨੀਪੁਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਮੈਤਾਈ ਐਨ. ਬੀਰੇਨ ਸਿੰਘ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਰਾਜ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 53% ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਖੇਤਰੀ ਸੰਸਦ ਦੀਆਂ 60 ਸੀਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 40 ਸੀਟਾਂ ‘ਤੇ ਮੈਤਾਈ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਹੈ। ਕੁਕੀ ਸੁਮਦਾਇ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹੈਰੋਇਨ ਦੇ ਧੰਦੇ ਲਈ ਭੁੱਕੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਐਨ ਬੀਰੇਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਚੱਲੀ ਜੰਗ ਨੇ ਕੁੱਕੀ ਇਲਕਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।
ਐਨ ਬੀਰੇਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੁਕੀ ਵਿਦਰੋਹੀ ਸਮੂਹਾਂ ‘ਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਭੜਕਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ।
